Wat gebeurt er als een overheid haar dilemma’s deelt met bewoners? Kan een ‘second opinion’ van burgers bijdragen aan betere en beter gelegitimeerde beslissingen? Vergroot een onafhankelijk burgerpanel het vertrouwen in de gemeente en haar besluitvorming? Het antwoord is ja.
“U krijgt geen traplift omdat u eerder had kunnen voorzien dat traplopen moeilijk zou worden.” Deze zin uit een brief van een gemeente aan een negentigjarige man zorgde een tijdje terug voor de nodige ophef. Volgens de gemeente zit de zaak genuanceerder in elkaar dan op social media wordt gesuggereerd.
Elke gemeente zal herkennen dat de uitleg ‘dat het genuanceerder ligt’ niet aanslaat. Je wint er geen vertrouwen mee, noch legitimiteit voor je besluit. Terwijl iemand die zich verdiept in de zaak, wellicht tot dezelfde afweging zou komen als de gemeente. Of niet…?
Met het experiment De Tweede Mening probeerden Utrecht, Zoetermeer en Roosendaal hun dilemma’s rond lastige WMO kwesties te bespreken met burgers. Uit de pilot blijkt dat de burgers die meewerkten en het oordeel van de gemeente bekeken, meer vertrouwen kregen in de gemeente. Ook kregen zij meer begrip voor haar taken. De paneldeelnemers zijn lovend over de manier waarop gemeenten dilemma’s hebben voorgelegd. De reacties zijn genuanceerd en mensen bleven niet hangen in de rol van klant, maar bekeken ook de kant van het collectief dat hulp financiert.
Niet zomaar een experiment
Het is niet zomaar een experiment om mee te denken. Eigenlijk is het heel fundamenteel. Er blijft een democratisch gat: de gemeente beslist over de kaders, dat is democratisch gedekt, maar de invulling door de ambtenaren is een zwart gat zonder enige democratische controle. Er is nooit goed nagedacht over de democratische controle op de uitvoering. Er zijn wel vormen van toezicht. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de handhaving van de diverse wetten binnen het sociaal domein. Zij zijn verplicht een Wmo-toezichthouder aan te stellen. Eén procent van de gemeenten had dit in 2017 nog niet op orde en was daarmee in overtreding (Rapport WMO-toezicht 2017, van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd). De toezichthouder is onbekend bij het grote publiek en heeft niet de maatschappelijke inbedding die we graag zouden zien. En raadsleden: hebben jullie zelf het idee dat de ambtenaren goed kijken naar wat mensen zelf kunnen en wat de gemeente erbij moet doen??? Hoe weten jullie of het goed gaat? Wie is jullie WMO toezichthouder?
Lees de rapportage op detweedemening.nl
Het begon met een idee van Hein Albeda die in 2015 samen met Marije van den Berg het initiatief nam voor de Tweede Mening.