Als politieke kunst is het combineren van verschillen tot iets beters, dan zijn er goede kansen voor een middenkabinet. GroenLinksPvdA is uitgesloten door de VVD en JA21, maar er is genoeg te beleven met de middenpartijen. Ik heb hun programma’s gelezen en het mooie is: ze kunnen elkaar aanvullen en zo komen tot iets beters om Nederland weer in beweging te krijgen. Niet alleen moet er een kabinet mogelijk zijn, ook zie ik dat de diverse partijen elkaar kunnen verbeteren en aanvullen.
Op LinkedIn zag ik iemand roepen dat GroenLinks-PvdA niet links ingehaald mocht worden door Volt. Dat leek mij nu net de verkeerde discussie en Volt de verkeerde concurrent. Het gaat er deze keer niet om of iemand wel links genoeg is, maar of er een middenkabinet komt dat echt iets kan betekenen voor Nederland. Ik pak er een paar onderdelen uit.
Solidariteit. Mensen willen wel solidariteit in de samenleving, te snel gaat het met hen persoonlijk wel goed, maar met de samenleving niet. GLPvdA stelt solidariteit juist centraal en wil inzetten op samenwerking. In het programma zie je een reactie op het doorslaan in liberalisering, eigen verantwoordelijkheid en individualisering. Het slaat echter op zijn beurt door omdat er niets staat over de wederkerigheid die bij solidariteit hoort.
Meer dan vroeger is nu onbekend wat mensen zelf doen om de kosten te beperken. Dat is precies de oorzaak geweest van de vermindering van de steun voor door de overheid georganiseerde solidariteit: geven we niet aan profiteurs?? Wil je meer rekenen op solidariteit, dan vraagt dat meer dan alleen optreden van de overheid en bekostiging uit herverdeling tussen rijk en arm en gezond en ziek. Het is nodig dat ontvangers ook zichtbaar een verantwoordelijkheid nemen. Dat kan in geld, dat kan door met patïentenorganisaties afspraken te maken om de zorgkosten te beperken.
Die aandacht zie je veel meer bij het CDA en ChristenUnie (CU) en in mindere mate ook bij D66 en Volt. Het zorgstelsel is een tijdbom, vooral door de vergrijzing van de bevolking groeien de uitgaven rap. Ongebreideld doorgaan met dit stelsel zonder in te bouwen dat patiënten zich terughoudender opstellen is onmogelijk. Terecht stelt de CU: “Richtlijnen in de zorg (moeten) niet alleen zijn gericht op ‘doen’, maar ook op ‘laten”. Alleen zo is de solidariteit die we graag behouden ook duurzaam houdbaar. Hier is de inbreng van de progressieve aandacht voor mensen met minder geld te combineren met de aandacht van CU en CDA voor wederkerigheid. Zo wordt het samen beter!
Richting. Het viel mij in het CDA programma op dat het CDA nogal geneigd is niet te kiezen: de keuze is meer aan de polder. Denk aan zorgakkoorden, preventieakkoorden, welzijnsakkoord of een staatscommissie. GLPvdA zet meer druk in om echt richting te geven aan een minder vervuiling en inzet tegen broeikas. Ook de andere progressieve partijen D66 en Volt geven meer richting. Tegelijk is het goed om daarna wel de samenleving mee te nemen in keuzen zoals het CDA bepleit. De ChristenUnie kan op het gebied van milieu bij de progressieve partijen gerekend worden. Hier trekken de partijen het CDA mee om echt richting te geven in de polder en het CDA trekt de anderen mee in het aansluiten bij de samenleving.
Ruimte geven met minder regels. Er zal geschrapt moeten worden in fiscale regelingen. Het belastingstelsel is niet meer houdbaar door vrijstellingen, kortingen en verlaagde tarieven. Deze fiscale regelingen, zijn vaak overbodig, ondoelmatig, onterecht en/of onrechtvaardig. Het is een kans om zichtbaar te maken dat hierbij links en rechts wat stokpaardjes ingeslikt moeten worden om uiteindelijk geld te besparen. Dat kan alleen als linkse en rechtse middenpartijen daar samen op inzetten.
Het CDA merkt meer dan de andere partijen op dat regels ondernemers in de weg kunnen zitten. Het vraagt de sectoren om een concreet plan om regelgeving te versimpelen. De doelstelling is: minder regels (scherpe reductie van zeker 20%) (CDA). Hier zal GroenLinks-PvdA misschien moeten slikken, maar dan komt er meer ruimte voor innovatie die nodig is.
Mensen en gemeenschap. Ik gaf aan dat D66 de neiging heeft erg individualistisch en technocratisch te blijven. Wat meer gerichtheid op samen leven en gemeenschap zoals GLPvdA, CU en CDA inbrengen zal het geheel alleen maar verbeteren. Het optimisme van D66 en Volt moet daarbij niet verloren gaan. Het is goed om daarbij te kijken of regels de gemeenschap in de weg zitten. Terecht stelt de CU “We geven maximaal ruimte aan wooncoöperaties, gemeenschappelijke woonvormen of vormen van collectief particulier opdrachtgeverschap, door regelgeving daarvoor te vereenvoudigen”.
Migratie. Alle middenpartijen willen dat er een grens wordt gesteld aan de migratie. Door de arbeidsmigratie aan te pakken, de asielzoekers te spreiden over Europa en asielaanvragen kunnen buiten Europa gedaan, zodat mensensmokkel stopt. “In navolging van de Staatscommissie Demografische Ontwikkeling kiest het kabinet voor actieve sturing op een gemiddeld migratiesaldo van 40.000 tot 60.000 per jaar” (stelt GLPvdA).
Alle middenpartijen willen asielzoekers opvangen in kleine centra in plaats van grote. De spreidingswet wordt door hen gehandhaafd zodat alle gemeenten hun (beperkte) portie op zich nemen er een einde komt aan de extreem hoge kosten aan hotels voor asielopvang en om te kunnen voorzien in voldoende kleinschalige opvanglocaties. Asielzoekers en statushouders gaan zo snel mogelijk aan het werk zodat ze veel beter kunnen integreren en bijdragen. “Kansrijke asielzoekers moeten na één maand toegang tot de arbeidsmarkt krijgen” (CDA). Maar wel “met het besef dat integratie van nieuwkomers alleen een succes is wanneer overheid, samenleving en nieuwkomers gezamenlijk hun verantwoordelijkheid nemen” (CU). Alleen een combinatie van deze partijen krijgt dit voor elkaar, de VVD en JA21 zijn te polariserend (en veel van wat JA21 wil kan niet, dat leidt tot stilstand).
Naar een progressief middenkabinet
In mijn beeld van een middenkabinet is voor de VVD geen plaats. Ik heb bij mijn zoektocht alleen partijen met een realistisch programma gekeken die bereid zijn het programma te laten doorrekenen door het CPB (in lijn met de bezuinigingswijzer). De partij heeft zich afgewend van het midden, een ban gelegd op samenwerking met GLPvdA, heeft de blik uitsluitend gericht op veiligheid en economische groei en heeft onontkoombare veranderingen als een einde maken aan de hypotheekrenteaftrek geblokkeerd. Kijk ik naar partijen die wel samenwerkingsgericht zijn, dan zie ik dat het niet hoeft te leiden tot afgekloven compromissen, maar tot het toevoegen van de wijsheid van de ander om te komen tot iets beters. Wil de VVD op zijn schreden terugkomen, dan moet de partij laten zien welke wijsheid ze toe kan voegen.
Mijn (niet onpartijdige) besprekingen (van de concepten):
Programma PVV: hier: Geen ambitie om Nederland te veranderen en te regeren
Programma CDA: hier Management by speech
Programma GL PvdA: hier Solidair maar waar is de wederkerigheid?
Programma D66: hier Ondernemend, progressief liberaal en technocratisch
Programma VVD: hier Is de VVD nog een volkspartij?
Programma JA21: hier: Onhaalbaar, rechts, met interessante punten
Programma SP: hier. Onbetaalbaar, maar met de vinger op zere plekken
Programma PvdD: hier. Fundamenteel, maar met veel verboden en duur
Programma ChristenUnie: hier. Geen polarisatie en vol aandacht voor zorg en klimaat
Programma Volt: hier Kan Volt wel op tegen de machtsspelletjes
Programma SGP: hier SGP met de bijbel als kompas